Verhalen

Creativiteit is een geweldige manier om jezelf te ondersteunen in het leven.

Het is bekend dat de meeste mensen een favoriete manier te hebben om te vluchten voor spanning of moeilijke omstandigheden of gevoelens, en dat wordt dan jouw ‘drug of choice’ genoemd. Maar de tegenhanger bestaat ook, namelijk je ‘creativity of choice’. Wat is jouw favoriete manier om ontspannen, om bij je gevoel te komen en om dingen te verwerken en verdiepen? Bij mij is dat, naast het boekselen, ook het werken in een artjournal oftewel creatief dagboek.

Toen onze dochter naar Wenen vertrok, niet voor een poosje maar ‘voor altijd’ was ik daarvan echt wel even van slag. En dan vind ik het fijn om bewust tijd te nemen om daarbij stil te staan door iets te maken in mijn journal. Soms maak ik zo’n pagina in een half uurtje, soms ben ik er een paar dagen mee bezig en voeg ik steeds iets toe. Mijn ‘legenestpagina’s’ hadden meerdere dagen nodig.

Het begon met een stapel oude encyclopedieën die ik van iemand cadeau kreeg waarin mooi gekleurde kaarten zaten, waaronder een van Wenen. Die lag al ergens in een stapeltje knipsels klaar om ooit te gebruiken. In een tijdschrift vond ik een tekening van een jonge vrouw die me aan mijn dochter deed denken, in dezelfde kleurstelling als de kaart. Die twee combineerde ik op mijn spread. Mag je dat al een collage noemen, als het uit maar twee onderdelen bestaat?

Vervolgens heb ik drie tijdschriften genomen en ben ik gaan zoeken naar koppen die me van pas kwamen. Als eerste ontstond de tekst aan de rechterzijde:

Lieve dochter
Kind koos opnieuw
Haar eigen weg
Ze groeit en verlegt de focus
Een internationale toekomst
In Oostenrijk
We wonen niet meer samen

Deze tekst beschrijft de aanleiding maar gaat nog niet echt over mij. Behalve dan de conclusie dat we niet meer samen wonen.

De tekst ‘Wat voel ik precies?’ nodigde me uit om wat aandacht te besteden aan mijn gevoelens daarbij.

Wat voel ik precies?
Ik voel me gesloopt
Verdrietig
Trots

Als je toen aan me had gevraagd hoe ik me voelde, had ik nooit ‘Ik voel me gesloopt’ gezegd. Maar zodra ik die tekst zag wist ik dat het klopte. Van alle emoties, ook gedurende de periode dat we voorbereidingen troffen voor haar vertrek, was ik letterlijk heel erg moe. Ik was blij even alleen thuis te zijn, terwijl Martin onze dochter en al haar spullen met de auto naar Oostenrijk bracht.

Het is tijd voor nieuwe dingen
– Dat voel ik aan alles
Niet alleen haar leven,
Maar dat van het hele gezin

Niet meer naast elkaar zitten

Na deze spread ging ik nog een paar dagen door met het zoeken naar zinnen en woorden die pasten bij hoe ik me voelde. Ik legde de groeiende verzameling op een groot vel en bleef schuiven tot het verhaal naar mijn zin was. In een van de tijdschriften vond ik ook een mooie schildering van een vogel, waarbij uitgelegd stond dat blauw melancholie symboliseert. Het is een gouache van Pieter Bijwaard. Door die kleur blauw ook te gebruiken als omlijsting voor de found poetry werden ook dit twee pagina’s die mooi bij elkaar passen.

Het is pijnlijk maar
Ik denk gewoon: niet tegenstribbelen
Ik moet door én
Ik moet vriendelijk zijn voor mezelf

Ik neem maatregelen
Goede zelfzorg
Waarom helpt eten bij rouwverwerking?
Herstelacties voor mezelf
Schrijven, rust voor je hart
Even knuffelen
Wandelen
Voldoende slaap

Hoe nu verder? Kostbare momenten samen herinneren
Dat fijne van vroeger
Ondertussen blijft het natuurlijk wel belangrijk dat je elkaar echt blijft zien
Nieuwe rituelen reserveren voor verbinding

Het gave van found poetry vind ik dat je woorden vindt en combinaties gebruikt, die je met gewoon schrijven niet zou vinden. Ik zocht een werkwoord bij ‘rituelen’ en dan denk ik zelf aan iets als ‘maken’ of ‘verzinnen’. Maar die woorden waren niet beschikbaar in het materiaal waartoe ik me (expres) beperkte. Natuurlijk kun je meer tijd nemen en net zo lang zoeken tot je het woord vindt dat je nodig hebt. Maar ik dwing mezelf om het te doen met het beperkte materiaal dat ik heb en dan ontstaan er juist onverwacht mooie vondsten. ‘Rituelen reserveren’ vind ik een mooie combinatie omdat beide woorden met een r beginnen en een gelijk aantal lettergrepen hebben. ‘Voor verbinding’ is ook fijn met de twee v’s, die bovendien verbinding maken met de v in ‘reserveren’.

Blij met het resultaat. Blij met het proces. En blij met de tastbare herinnering aan deze gebeurtenis in mijn leven.

Toen ik op de Facebookgroep RUM een oproep zag van een journalist voor verhalen over het lege nest syndroom, plaatste ik een foto van de eerste spread als antwoord. Dat leidde uiteindelijk tot een interview in het tijdschrift Mijn Geheim (Klik hier voor de pdf: Mijn-geheim-leeg-nest-bestelbijdeauteur-web). De foto’s zijn gemaakt door Hannah Hansen fotografie. De tekst is van Jet Hoogerwaard.

In het artikel wordt ook nog even Bestelbijdeauteur.nl genoemd, het boekenplatform dat ik samen met Nienke heb opgericht en dat we samen beheren. Ik vanuit Gouda, Nienke vanuit Wenen.

Tijdens de workshop ‘Boekselen met je klas’ werd een vraag gesteld over het boekselen op kopietjes van een boekpagina. De leerkracht liet alle leerlingen met dezelfde pagina werken. Doordat de opdracht maar op een manier uitgevoerd kon worden (zoiets als ‘Omlijn alle hoofdletters’) kreeg iedereen hetzelfde resultaat. Niks mis mee, maar niet ‘creatief’.

Als je kunt boekselen in een eigen boek is dat net wat meer bijzonder. Wat jij daarin vindt en maakt is uniek. Je zou het vinden van een boek ook onderdeel kunnen maken van je les of project. Bezoek bijvoorbeeld een tweedehands winkel, of benader een bibliotheek voor afgeschreven boeken. Soms wordt de schoolbibliotheek deels vernieuwd en kunnen de boeken die weg gaan in je klas worden gebruikt. Bibliotheken delen eens per jaar een gratis boek uit dat wellicht voor oudere kinderen geschikt is. Je ziet ook steeds vaker minibibliotheken op straat waar je een geschikt boek zou kunnen vinden. Of doe een oproep in de schoolkrant / schoolapp. Je zou ook met je klas kunnen nadenken over: hoe kom je aan een oud boek waarin je mag werken?

Als hele boeken geen optie zijn, kun je als leerkracht de pagina’s van één boek losscheuren of snijden en uitdelen: dan heeft iedereen een andere pagina. Meerdere losse pagina’s kun je later eventueel samenvoegen tot een boekje.

Kopietjes van dezelfde pagina zijn vooral leuk als de opdracht alle kanten op kan. Als je bijvoorbeeld vraagt om de woorden te gebruiken die je mooi vindt, dan zal ieder kind andere woorden kiezen.

Ik heb ook een keer een school begeleid die uiteindelijk een tentoonstelling inrichtte met de boeksels. Dan is het wel handig om op losse pagina’s te werken!

Voor de derde keer verzorg ik de gratis mailreeks Twaalf Dagen Creatief, samen met zeven andere creatieve kanjers.

Iedereen die behoefte heeft aan verbinding, creativiteit en ontspanning in de dagen rond kerst is welkom om mee te doen!

Vanaf 24 december 2023 ontvang je dagelijks een mail boordevol creatieve opdrachten en inspiratie. Niets moet, alles mag. Aanmelden kan via https://boekselen.nl/12-dagen-creatief

‘Deelnemers laten ons weten dat we wel érg veel ideeën opsturen’ vertelt Loes Vork. ‘Dat klopt, want we zijn met acht creatieve aanbieders. Het is de bedoeling dat je de mail als een menukaart ziet, waaruit je kiest waar je zin in hebt, bijvoorbeeld tekenen, wandelen, schrijven, boekselen of art journaling.’

‘Vorig jaar hadden we meer dan duizend deelnemers. We merken dat mensen het fijn vinden om juist in deze periode iedere dag wat tijd te nemen voor zichzelf. En ook om zich verbonden te voelen met andere mensen die aan het project mee doen. Sommige deelnemers tonen hun werk via social media met de hashtag #12dagencreatief, anderen werken voor zichzelf. Je kunt meedoen op je eigen manier en moment.’

‘Deze mailreeks is ons kerstcadeautje aan iedereen die verlangt naar creativiteit en verbinding. Verbinding met jezelf en met anderen. Het is vriendelijk, vrolijk, verrassend, verwarmend en verdiepend. Doe je mee?’

• Loes Vork – Boekselen
• Jenny de Bode – Art Journaling
• Arja de Lange – Zentangle
• Liane Baltus – Rituelen / mindset
• Sanne Bloem – Zelfgemaakte scheurkalender
• Els de Wit – Met kleding laten zien wie je bent
• Christine de Vries – Schrijven
• Anky Floris – Wandelen met het Levenskunstspel

In wat voor boek kun je goed boekselen?

‘In ieder boek’ is het kortste antwoord.

Of: ‘Dat weet ik niet. Neem een boek en probeer het zelf uit!’

Het derde, en langere antwoord lees je in de rest van deze blog ????

Het is een van de meest gestelde vragen, en tegelijkertijd de vraag waar ik het minst goed antwoord op kan geven. Er zijn namelijk zo veel verschillende soorten boeken, en overal kun je wel in boekselen. De mogelijkheden verschillen alleen van boek tot boek. En of die mogelijkheden bij je passen, verschilt dan weer van mens tot mens.

Rijke woordenschat

Als je mooie woorden wil vinden om nieuwe teksten mee te maken, dan helpt het als je boek een aangename inhoud heeft. Je kunt je voorstellen dat je wat minder ‘moois’ vindt in een boek over oorlog of in een thriller, of in een studieboek. Een boek waarin een rijke woordenschat wordt toegepast is fijn. Een ouderwets boek of een boek dat uit een andere taal (en cultuur) is vertaald bevat soms originele, ongebruikelijke woorden die extra mogelijkheden bieden.

Je favoriete boek

Sommige mensen boekselen met veel plezier in hun lievelingsboek, waarvan ze dan wellicht een extra exemplaar hebben gekocht voor het boekselen. Anderen hebben moeite om in een favoriet boek nieuwe dingen te vinden, omdat ze de oorspronkelijke betekenis niet goed los kunnen laten. Maar je kunt natuurlijk ook een soort samenvatting van het boek maken door te boekselen. En soms begin je in een oninteressant boek en ontdek je tijdens het boekselen dat het toch heel boeiend is.

Een boek dat fijn voelt

Ik ben inmiddels zo ervaren dat ik in iedere tekst wel iets kan vinden, dus voor mijzelf is het niet zo erg belangrijk wat voor boek het is. Bovendien heb ik meerdere boekselboeken waardoor kan ik kiezen welk boek het beste past bij mijn behoefte van dat moment. Maar ik kan me wel heel goed voorstellen dat het fijn is om in een boek te werken dat plezierig aanvoelt. Bijvoorbeeld met een linnen kaft of een mooie titel, en een plezierige inhoud.

Tekst die niet belangrijk is

Je kunt natuurlijk ook boekselen zonder iets met de tekst te doen. Grappig voorbeeld: ik liet aan een cursist het Boekenweekgeschenk zien waarin ik met veel plezier werk. De cursist probeerde het ook, maar ze vond het helemaal niks. Ze kon niet zo veel met de tekst. Ik had daar geen last van… want ik gebruik dat boek alleen voor variaties op de opdracht ‘Boekselen met o-tjes’. Dat is een opdracht die je in mijn boek ‘Uitgelezen’ vindt en die ik ook in al mijn lezingen en basisworkshops gebruik. Die opdracht is namelijk heel veelzijdig en ik vind het leuk om de mogelijkheden in één boekje te verzamelen. Daardoor heb ik dus geen last van een eventueel onaantrekkelijke tekst!

Je behoefte aan ruimte

Ook lettertype, lettergrootte en regelafstand hebben invloed op het boekselen. Als je net als ik graag witte paadjes tussen de woorden en zinnen door tekent, is het fijn als de tekst niet priegelig klein is. Een grootletterboek of een kinderboek is dan beter te doen.

Papier dat doordrukt

En dan over het papier. Er zijn enorm veel soorten boeken, soorten papier en manieren van inbinden. Soms is het papier vergeeld, soms zelfs kruimelig van ouderdom. Soms dik, soms heel dun. Soms drukken pennen en stiften erg door en soms helemaal niet. De dikte van het papier is overigens geen goede voorspeller voor doordrukken of niet. Ik werk nu in een heel oud boekje met dun, glad papier dat tot mijn verrassing helemaal niet doordrukt. En ik heb een ouderwets boek liggen met zeer dik papier waar de inkt recht doorheen lijkt te vallen. Bovendien: is het erg dat je papier doordrukt? Nee, dat hoeft niet zo te zijn. Je kunt je bijvoorbeeld beperken tot de materialen die niet doordrukken, zoals kleurpotlood. Of je kunt de pagina’s voorstrijken met gesso of witte acrylverf. Of je werkt alleen op de rechterpagina’s. Of je omarmt het doordrukeffect en verwerkt dat weer.

Formaat en marges

Zelf vind ik het leuk om in verschillende boeken te werken. Niet alleen vanwege de verschillende inhoud en sfeer, maar ook vanwege de verschillende formaten. Staand, liggend en vierkant. Dun en dik. Boordevol tekst of juist met veel witruimtes en grote marges. Met en zonder afbeeldingen. Fijn voor stiften of juist fijn voor potloden. In ieder boek heb ik voorin een pagina waarop ik test wat het effect is van mijn materiaal. En achterin een pagina om mijn kwasten uit te strijken en lijmresten af te vegen. Daar gebeuren ook vaak boeiende dingen!

In welk boek werk jij?